A inmediata celebración da festividade de San Telmo, patrono da nosa cidade, é unha marabillosa oportunidade para felicitar dende este modesto blog a todos os nosos seguidores. Aínda que sen esquecer ás vítimas da Covid neste longo ano de pandemia, asi como aos que tiveron e teñen esta enfermidade e a cantos teñen traballado, dende a súa actividade profesional o dende o seu compromiso persoal, por superar esta crise sanitaria e por facilitar a vida de todos nós. Para todos que San Telmo nos coide pois como di o seu himno: Ayúdenos tu mano las olas a surcar.
Achegamos a nosa felicitación cun fermoso texto do médico e escritor tudense Ángel Luis Vázquez de la Cruz. O texto do pregón das festas de San Telmo do ano 1987 que zumega querencia pola nosa terra e que conserva, pese a tempo pasado, a cálida escrita chea de retranca que caracteriza á obra literaria de Ángel Luis Vázquez de la Cruz. Nado en Tui no ano 1942, estudou medicina na Universidade de Santiago de Compostela, dedicándose profesionalmente a este actividade. Comezou no Hospital Municipal de Vigo, completou a súa especialidade no Hospital do Vall d’Hebron de Barcelona como pediatra e posteriormente como neonatólogo. Dende 1974 ata a súa xubilación desenvolveu a súa actividade na Coruña, onde, como director, participa na fundación e posta en marcha do Hospital Materno-Infantil “Teresa Herrera”.
Pero, paralelamente, á súa dedicación sanitaria mantivo dende época de estudante colaboracións literarias diversas. Os seus primeiros escritos foron publicados no afamado xornal vespertino de Compostela “La Noche” ao que seguirían relatos e artigos en xornais e revistas como “Bravú” e “Luzes” ou en modestas publicacións tudenses como o “Boletín do Centro de Iniciativas e Turismo” de Tui ou diversos libros das festas patronais.
Escribiu ademais o guión da película -premio Ramón Dagá de cine social en 1975- “A Romeria da Morte”, dirixida polo tudense Alberto Estévez Piña, recentemente falecido.
No ano 2010 publicou un fermoso libro de relatos, “Luz de Tebra” que recomendamos va todos os nosos lectores. Como dixo o escritor Eduardo Galeano, “Ánxel acepta ser llamado doctor aunque él cura contando”.
O texto deste pregón das festas de San Telmo de 1987 é unha boa mostra da capacidade narrativa de Ángel Luis Vázquez de la Cruz e da súa habelencia para recoller oe mostrar o espírito da nosa cidade
Tui: cidade limite (*)
Ten a palabra Tui resonancias inmediatas de fronteira, só os que coñecen ben a cidade saben ata que ponto iso tamén é verdade no sentido de límite; un límite no que se cruzan a realidade e os soños. Como si nos seus vellos ollos permanecera todo o que foi pasando en miles de anos. Tui é unha e moitas cidades ao mesmo tempo. É, ademais, un retablo barroco de paisaxes, de climas, de aromas, de xentes.
Esta armonía de contrastes conta cun santo patrono moi especial e representativo: San Telmo. Un aristócrata que se apelida González, como calquera; un cabaleiro que botou pé a terra para facerse monxe, e as súas pobres sandalias campesinas levaríanno mais lonxe que o seu cabalo de capitán: Trouxerenno a estas terras tan distintas ás da súa infancia, terras ás que lle acabaría por entregar a súa propia morte que, como está escrito, pode ser mais que a propia vida.
Aquí amou, sofriu, tivo febres e navegou sobre a fraxil nave do seu manto o que había se ser o patrón dos mariñeiros. Él, que nacera nas chairas casteláns esquecidas para sempre do mar, xa tiña entón decidido deixar a épica pola lírica, a recta pola curva, a claridade pola bruma.
Un santo orixinal que nado en terras lineales e escuetas, repousa baixo as formas frondosas dunha igrexa de estilo manuelino. Un santo con humor que tendo prometido salvar a Tui das tormentas permitiulle a un raio desmandado que desbaratase o seu propio campanario; a xente, lonxe de perderlle a fe ou o respeto, tomou o asunto como unha tolería de tudense.
Santo tan complexo non podía deixar as súas reliquias o albur do destino dunha cidade calquera. Ollade a Tui. Ollade a Vella Señora: Alta, adusta -soberbia dixo Camoens- na colina. Un xesto hierático de pedra que, non obstante, se deixa trepar por buganvillas e limoeiros. Finxe indiferencia e mesmo desdén o tráfico incesantes de bacallaos e toallas; pero mira de reollo porque a súa entraña mediterránea vibra tamén coa vitalidade do comercio. Alta dama de nidios perfiles, pero amante asi mesmo das evanescencias de acuarela nas tardes de choiva. Cidade forte, cidade de guerra que cerra un país; e, ao mesmo tempo, umbral, man aberta ao outro lado do río.
Tui é ademais clima: moitos climas. Lugar de feroces invernos de vento sur, pero tamén de victoriosas primaveras; de verán de cal e febre sobre as veigas adormecidas; e de outonos dilatados e transparentes cuio naufraxio de follas leva o río.
O río. Sempre o río. Filla do río. Señora do río. Él, o Miño, baixa con apresuramento de neno ata as mesmas portas da cidade. Alí sosega, amplíase, faise vello e faise sabio. A un tempo vaise e quédase, une e separa, da vida e mata. E ofrece o mellor do seu ventre -o meixón- nas noites mais turbulentas. Noites de tormentas, de mareas vivas, de lúas mortas. Noites nas que a xente baixa a súa beira con candelas nunha sorte de adoración primitiva e frenética.
Mirade o grande val: os cumes do Aloia e o Faro, as cidades frente a frente, o río durmindo abaixo: todo parece ter brotados dun estasis da Terra.
Pero Tui é, ademais, una cidade de camiño: coñece e ama ao viaxeiro, a súa canción e o seu afán. Pero é tamén unha trampa para os que deixaron un momento a súa ansiedade de camiñantes e sucumben a tentación de perderse no feitizo das rúas que se derraman desde a Catedral. A severidade da pedra, o silencio reverencial das prazas e praciñas: a historia atrapada na maraña de rúas sempre a punto de desplomarse hacia o abismo. E dos abismo, a cada pouco, o destelo virxinal do río.
O viaxeiro tentará de descifrar o enigma dunha cidade que permanecerá xa para sempre na súa memoria facéndolle señas dende unha nostalxia nova que o obrigará a voltar.
Otero Pedrayo comparaba a Tui cun froito, e engade estas fermosas palabras: É unha cidade rematada, completa. Os silencios de arestora fan medrar a impresión, cecais angustiosa, de cousa perfecta”.
Tal vez sexa esa angustia a que nos leva a unha pregunta: ¿Existe de verdade esta cidade, ou é un soño da nosa tolería de tudenses?
Eu creo que sí; eu creo que existe. Somos nos os que somos un soño de Tui.
Angel Luis Vázquez de la Cruz
(*) mantemos a escrita do autor.